କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ମହତ୍ବ କ’ଣ ? କାହିଁକି ପାଳନ କରାଯାଏ ଏହି ପରମ୍ପରା ?
ଓଡ଼ିଆ ଧର୍ମ ଧାରା ଓ ସଂସ୍କୃତିରେ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ବେଶ ଗୁରୁତ୍ବ ବହନ କରେ । ଧର୍ମର ମାସ କାର୍ତ୍ତିକର ଶେଷ ଦିନ ହେଉଛି କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା l କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାକୁ ରାସ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ l କାର୍ତ୍ତିକ ମାସ ସାରା ଦେବା ଦେବୀଙ୍କ ନିକଟରେ ପୂଜା ଉପାସନା କରାଯାଇଥାଏ l ଏହା ଦ୍ବାରା ଅକାଳ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇ ନ ଥାଏ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି । ଶୁକ୍ଳ ଏକାଦଶୀ ତିଥିଠାରୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶରତ ରାସ ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ l କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ରାସ ଉତ୍ସବ ଉଦଯାପନ ହୋଇଥାଏ l ବଡ଼ ଏକାଦଶୀଠାରୁ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପାଞ୍ଚ ଦିନ ଭୀଷ୍ମ ପଞ୍ଚକ ପଡ଼େ l ଏହାର ଅନ୍ୟ ନାମ ବକ ପଞ୍ଚକ । କୁହାଯାଏ ଯେ ଏହି ପାଞ୍ଚ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଗ ମଧ୍ୟ ମାଛ ଖାଇ ନ ଥାଏ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ l ଚର୍ତୁମାସ ବ୍ରତ ସମାପ୍ତ ହେଉଥିବା ଯୋଗୁଁ ଏହାକୁ ଚର୍ତୁମାସ୍ୟ ପଞ୍ଚକ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ ଦିନ ଶିବ ଉତଥାନ ଯାତ୍ରା ଓ ବଡଓଷା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ l
ବିଷ୍ଣୁ ପୁରାଣ ଅନୁସାରେ, କାର୍ତ୍ତିକ ମାସର ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ତିଥିରେ ଭଗଵାନ ବିଷ୍ଣୁ ତାଙ୍କ ଦଶ ଅବତାରର ପ୍ରଥମ ଅବତାର ଧାରଣ କରିଥିଲେ l ଜଳ ପ୍ରଳୟ ସମୟରେ ସାରା ପୃଥିବୀ ଜଳ ମଗ୍ନ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା । ସେତେବେଳ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ମତ୍ସ୍ୟ ଅବତାରରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିଥିଲେ । କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ମତ୍ସ୍ୟ ଅବତାର ଧାରଣ କରିବା ଯୋଗୁଁ ବୈଷ୍ଣବ ମତରେ ଏହି ପୂର୍ଣ୍ଣିମାର ବିଶେଷ ମହତ୍ବ ରହିଛି l ସେହିପରି ଶିବ ମତ ଅନୁସାରେ, କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ତ୍ରିପୁରାସୁରକୁ ସଂହାର କରିଥିଲେ ଭଗବାନ ଶିବ । ଯେଉଁଥିପାଇଁ ତାଙ୍କ ନାମ ତ୍ରିପୁରାରି ରହିଛି । ମାସ ସାର ହବିଷ ବ୍ରତ କରିଥିବା ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ଡଙ୍ଗା ଭସାଇ ବ୍ରତ ଉଦଯାପନ କରନ୍ତି । ଏହି ଦିନ କଦଳୀ ପାଟୁକା ନିର୍ମିତ ଡଙ୍ଗା ଭସାଇବାର ବିଧି ପ୍ରଚଳିତ ରହିଛି । ଏହି ଦିନ ପ୍ରତ୍ୟୁସରୁ ଅବାଳବୃଦ୍ଧାବନିତ ନଦୀ ବା ପୁଷ୍କରିଣୀରେ ବୁଡ଼ ପକାଇ କଦଳୀ ବସୁଙ୍ଗା ବା ସୋଲ ତିଆରି ଡଙ୍ଗାରେ ଦୀପ ଜାଳି ଏବଂ ସେଥିରେ ପାନଗୁଆ ଥୋଇ ସେ ସବୁ ଭସାଇ ଦିଅନ୍ତି ।
ଆ-କା-ମା-ବୈ, ପାନ ଗୁଆ ଥୋଇ । ପାନ, ଗୁଆ ତୋର ମାସକ ଧରମ ମୋର । ଏହି ଆ-କା-ମା-ଵୈର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଆଷାଢ଼, କାର୍ତ୍ତିକ, ମାଘ ଓ ବୈଶାଖ । ଏହି ଚାରିମାସ ଓଡିଆଙ୍କ ପାଇଁ ସବୁଠୁ ଧର୍ମ ମାସ । ପୌରାଣିକ ଅନୁଧ୍ୟାନରୁ ଏହି ଚାରିମାସ ଧର୍ମ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଶୁଭପ୍ରଦ । ଏବଂ ଦେବଦେବୀଙ୍କ ଉପାସନା ସକାଶେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅନୁକୂଳ l ପୂର୍ବକାଳରେ ଆମ ଓଡ଼ିଆ ସାଧବ ପୁଅମାନେ କାର୍ତ୍ତିକ ମାସରେ ବେପାର ବଣିଜ କରିବାକୁ ବୋଇତରେ ବିଦେଶ ଯାଇଥିଲେ l କାରଣ ଏହି ସମୟକୁ ସେମାନେ ସମୁଦ୍ରରେ ବୋଇତ ନେଇଯିବାକୁ ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ସମୟ ଭାବୁଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ପବନର ଗତି ଯୋଗୁଁ ସେମାନଙ୍କ ଯାତ୍ରା ଅନୁକୂଳ ଥିଲା । ପୁଣି ଆଷାଢ଼ ମାସରେ ଫେରୁଥିଲେ । ସେଇ ସାଧବ ପୁଅଙ୍କ ବୋଇତ ଯାତ୍ରାକୁ ସ୍ମରଣ କରିବା ପାଇଁ ଆମେ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ଡଙ୍ଗା ଭସାଇଥାଉ । ବହୁ ସ୍ଥାନରେ ଏହି ଦିନ ବୋଇତ ବନ୍ଦାଣ ଉତ୍ସବମାନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ l ଏହି ଦିନ ଡଙ୍ଗା ଭସାଇବା ପରେ ଲୋକେ ମନ୍ଦିର ଯାଇ ଦେବାଦେବୀଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିଥାନ୍ତି l ଚତୁର୍ଦିଗରୁ ନାମ ସଂକୀର୍ତ୍ତନ ଏକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ l କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ସୁନାବେଶରେ ଦର୍ଶନ ଦେଇଥାନ୍ତି l ତେଣୁ ଏହି କାର୍ତ୍ତିକ ମାସ ଏକ ପୁଣ୍ୟ ଏବଂ ପବିତ୍ର ମାସ ହୋଇଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗାଁରେ ଭାଗବତ ଟୁଙ୍ଗି ଧର୍ମ ମଣ୍ଡପ ମାନଙ୍କରେ ଏହି ପାଞ୍ଚ ଦିନ ଗୀତ ବସେଇ ପଞ୍ଚକ ପାଳନ କରାଯାଏ l ପ୍ରତ୍ୟେକ ହିନ୍ଦୁ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକମାନେ ଏହି ଦିନରେ ଆମିଷ ଭୋଜନ ଛାଡ଼ି, ମାସ ସାରା ଭକ୍ତିରେ ରହିଥାନ୍ତି l ଦିନ ତମାମ ଉପବାସ ରହି ହବିଷ ଅର୍ଣ୍ଣ ଯଥା- ଅରୁଆ, ଡାଲମା କଦଳୀ ପତ୍ରରେ ସେବନ କରନ୍ତି । ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ସମସ୍ତ ସାହି ପଡ଼ିଶାରେ ହବିଷ୍ୟାଳିମାନେ ହବିଷ ଅର୍ଣ୍ଣ ଦାନ କରନ୍ତି l କଥାରେ ଅଛି ଅର୍ଣ୍ଣ ଦାନଠାରୁ ପୁଣ୍ୟ ଆଉ କେଉଁ ଦାନରେ ନାହିଁ l ନିଜେ ଖାଇବାରେ ଯେଉଁ ଶାନ୍ତି ନାହିଁ ଅନ୍ୟକୁ ଖୁଆଇବାରେ ଅନେକ ଶାନ୍ତି ଓ ଖୁସି ଅଛି l ତେଣୁ ଏହି ଦିନରେ ଅର୍ଣ୍ଣ ଦାନ କରାଯାଏ l ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ଭୋର୍ ପାହାନ୍ତିଆରୁ ଉଠି ଶୀତ କାକରକୁ ଖାତିର ନ କରି ଗାଧୋଇ ରୀତିନୀତି ନିୟମ ଅନୁସାରେ ଡଙ୍ଗା ଭସାଯାଏ l ଏହି ଦିନକୁ ବେଶ୍ ହସ ଖୁସିରେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।
